به گزارش خبرگزاری مهر، رساله علمی سطح ۴ با عنوان «بایسته های اجتهاد در عصر حاضر» با تاكید بر مسئله لزوم تخصصی شدن فقه و مسئله اجتهاد جمعی توسط دكتر صدیقه رضایی، معاون تحصیلات تكمیلی مدرسه علمیه، اسلام شناس و استاد حوزه و دانشگاه دفاع شد.
این جلسه با حضور حجت الاسلام محمد حسن حائری، استاد راهنما و حجت‌الاسلام محمدرضا جواهری، استاد مشاور و جمعی از اساتید حوزه برگزار شد و حجج اسلام رضا اسلامی و سید حمید جزائری به عنوان استادان داور نقطه نظرات خود را بیان كردند.
رضایی كه به عنوان پنجمین نفر در سطح چهار حوزه علمیه خواهران در كشور از رساله خود دفاع كرده است، در این جلسه با بیان اینكه در این رساله به مسئله لزوم تخصصی شدن در ابواب فقه و روش اجتهاد جمعی پرداخته است، ابراز داشت: لزوم تطور در اجتهاد با توجه به مباحث روز بررسی شده و به همین علت می توان دایره اجتهاد را به اندازه همه جوامع بشری دانست.
وی افزود: بنابراین، پاسخ به آنها به تحقیقات گسترده نیاز دارد مانند پزشكی، بانكداری و... كه در نتیجه تخصصی شدن، بررسی آن برای یک نفر مشكل است.
این دانش آموخته سطح ۴ حوزه، با اشاره به اینكه در این رساله ابتدا تاریخچه و پیشینه، كتاب‌ها و مقالات درباره تطور و اجتهاد جمعی بررسی شده، گفت: این رساله در ۳ بخش «كلیات و مفاهیم»، «گستره شریعت و لزوم تخصصی شدن فقه» و «اجتهاد جمعی، بایسته عصر حاضر» ارائه شده است.
رضایی با بیان اینكه روش تحقیق در این رساله، براساس نگرش توسعه‌ای و از نظر راهبرد، تحلیلی و روش‌كار به صورت كتابخانه ای است، در چكیده این رساله توضیح می دهد: موضوع این رساله بایسته های اجتهاد در عصر حاضر (با تأكید بر مسأله لزوم تخصصی شدن فقه و مسأله اجتهاد جمعی) است.
وی افزود: اجتهاد در فقه امامیه به معنای استخراج احكام از ادلّه شرعی است كه در تفریعات غیرمنصوص، مقتضی تلاش های وافر است، ولی در فقه اهل سنّت، اجتهاد از مصادر تشریع حكم فعلی در نزد معتزله و در نزد اشاعره مصدر حكم انشایی و فعلی بنابر قولی هستند.
مولف این رساله یادآور شد: اجتهاد از لحاظ معنایی و محدوده و شیوه‌های آن، سیر تطور و تحولی را در طول تاریخ، داشته و قلمرو آن روز‌به‌روز به لحاظ پدید آمدن مسائل مستحدثه گسترده تر شده است و در ادوار مختلف گاهی دچار ركود، و گاهی باشتاب پیش رفته است.
وی خاطرنشان کرد: حال با توجه به گستره شریعت و كاركردهای فقه و فقاهت، باید دید بایسته های اجتهاد در عصر حاضر چیست؟ آیا اجتهاد فردی در حال حاضر جوابگوی نیازهای مردم در مسائل اجتماعی هست؟ و با توجه به گستردگی مسائل و پیچیدگی آن در عصر حاضر چگونه می‌توان پاسخگوی مسائل بود؟
رضایی با اشاره به اینكه از جمله نتایج حاصله در این تحقیق، لزوم ایجاد رشته های تخصصی است، تا پاسخ‌گویی به نیازهای جدید جامعه را تضمین کند، افزود: زیرا اجتهاد ملكه‌ای است كه به واسطه آن، مجتهد حكم الهی را استنباط می‌كند و مسئله حجیت قول متخصص از طریق اثبات حجیت قول مجتهد متجزی و یا تبعیض در تقلید میسر است.
وی در ادامه تاکید کرد: اطلاق و مفاد ادله حجیت حكم می كند به این كه مجتهد متجزی اگر به دلائل و مستندات احكام آگاهی پیدا كند، در پرتو آن دلائل، می‌تواند به استنباط احكام بپردازد و از این نظر با مجتهد مطلق یكسان است به خصوص اگر در آن رشته متخصص باشد.
وی ادامه داد: دیگر بایسته این عصر، تغییر شكل اجتهاد، از اجتهاد فردی به اجتهاد جمعی و شورایی است كه در آن صاحب‌نظران در قضایای مطروحه، اختلافی و مسائل مستحدثه به شور و تبادل‌نظر بپردازند؛ زیرا رأی و نظر جمعی از رأی و نظر فردی به حق و صواب نزدیکتر است.
مولف این رساله با اشاره به اینكه اجتهاد شورایی می تواند در قالب یك مجمع فقه اسلامی در جهان تشیع تبلور یابد، خاطرنشان کرد: اعضای مجمع با برگزاری نشست‌های دوره‌ای پس از بحث و بررسی و تحقیقات لازم، اگر بر یک رأی و یک فتوا اتفاق‌نظر یافتند، آن رأی به عنوان اجماع مجتهدان عصر، تلقی شده و حجّیت آن در فتوا و تشریع احراز می‌شود و در صورتی كه به اجماع نرسیدند، قول اكثریت به طبع به واقع نزدیک تر است.
وی افزود: شوراهای فقهی تحقیقاتی كه در حال حاضر در كشور فعال هستند مانند شورای خبرگان رهبری، می‌توانند با هماهنگی لازم زمینه‌ای برای اجتهاد شورایی باشند كه در بحث پیشنهادات به آن اشاره شده است.
این رساله در پایان و پس از ابراز نظر داوران و مشاور و راهنمای آن، نمره عالی را كسب كرد.
نظر شما