خبرگزاری مهر، گروه استانها- کورش دیباج *: نمایش «سکوتِ وقت تماشای فلامینگوهای بهاری» به کارگردانی محمدرضا رهبری، تلاشی نوین و جالب‌توجه در عرصه تئاتر اجتماعی است که بر مبنای مفاهیم زیست‌محیطی و اجتماعی خود، مخاطب را به چالش می‌کشد و از او می‌خواهد که خود به عنوان یک بازیگر، در شکل‌گیری سرنوشت شخصیت‌ها و رویدادهای نمایش نقش ایفا کند. این نمایش، با تکیه بر نوعی تئاتر تعاملی و تجربی، تجربه‌ای متفاوت از تئاتر سنتی و مرسوم به شمار می‌رود.
فضاسازی و موقعیت مکانی
یکی از اولین نکات قابل توجه در نمایش «سکوتِ وقت تماشای فلامینگوهای بهاری» انتخاب محل اجرای نمایش در خانه هنرمندان اصفهان است، یک خانه تاریخی که به نوعی نماد تلاقی گذشته و حال شهر اصفهان است. خانه‌ای که زمانی شاهد زاینده‌رود پرآب بود و حالا تنها به یادگارهای خشکیده‌اش باقی مانده است. این انتخاب، به نوعی خود نماد بحران زیست‌محیطی است که در متن نمایش نیز به آن پرداخته می‌شود.
فضاسازی صحنه تئاتر نیز در نوع خود جالب و نمادین است. طراحی چهارراهی با مفروش فید رنگی و دو آئینه قدی در انتهای مسیر، اشاره‌ای به جدال‌های درونی و انتخاب‌های دشوار است. این آئینه‌ها، علاوه بر نشان دادن مفهومی از دوگانگی و تضاد در تصمیم‌گیری، همچنین به مخاطب این امکان را می‌دهند که از دید خود در داستان حضور یابد و خودش را در فرآیند تصمیم‌گیری درگیر کند.
محتوا و نوع روایت
در نمایش «سکوتِ وقت تماشای فلامینگوهای بهاری»، داستان دو بحران اجتماعی و زیست‌محیطی بزرگ – بحران زیست‌محیطی تالاب‌ها و بحران بیماری و مرگ یک کودک مبتلا به سرطان – در مرکز نمایش قرار دارد. در ابتدای نمایش، رهبری از مخاطب می‌خواهد تا به سوالات بزرگ و چالش‌برانگیزی فکر کند: «آیا شما به احیای تالاب اهمیت می‌دهید یا می‌خواهید برای نجات زندگی کودک تلاش کنید؟»این سوال، نه فقط به عنوان یک سوال فلسفی بلکه به عنوان یک دعوت به مشارکت در سرنوشت داستان مطرح می‌شود. در واقع، تماشاگر از همان ابتدا از یک مخاطب منفعل به یک مشارکت‌کننده فعال تبدیل می‌شود.
اما مهم‌ترین ویژگی این نمایش، باز بودن پایان آن است. پایان‌بندی باز به نوعی از مخاطب می‌خواهد تا بر اساس دیدگاه‌ها و اولویت‌های خود، داستان را پایان دهد. این رویکرد به خودی خود بازتاب‌دهنده سوالات اخلاقی و فلسفی پیرامون بحران‌های اجتماعی و زیست‌محیطی است. آیا انسان‌ها به‌طور جمعی برای بهبود وضعیت زیست‌محیطی اقدام خواهند کرد یا اینکه مشکلات فردی و انسانی، اولویت می‌یابند؟
این تصمیم‌گیری که در آن مخاطب به عنوان پدر و مادر کودک مبتلا به سرطان نقش‌آفرینی می‌کند، خود گویای تضادهایی است که در زندگی واقعی انسان‌ها وجود دارد: آیا ما به عنوان یک فرد، خود را در قبال مشکلات کلان اجتماعی مسئول می‌دانیم یا اینکه همواره زندگی شخصی و تصمیمات فردی را اولویت می‌دهیم؟
سبک تئاتر و نوآوری در روایت
سبک تئاتری که رهبری در این نمایش به کار گرفته، را می‌توان به‌نوعی از تئاتر تعاملی و تجربی تعبیر کرد. در این نوع نمایش، مخاطب دیگر صرفاً شاهد نمایش نیست بلکه به طور مستقیم در جریان آن دخیل است. این نوع تئاتر، همچون تئاترهای مرسوم و روایی، به یک روند خطی وابسته نیست و به‌جای آن از مخاطب می‌خواهد تا خود بخشی از فرایند داستان‌گویی باشد.
این رویکرد، به‌ویژه با توجه به ویژگی‌های بحران‌های زیست‌محیطی و اجتماعی که در نمایش مطرح می‌شود، بازتاب‌دهنده شرایط واقعی جوامع معاصر است که به رغم آگاهی از مشکلات جهانی، در عمل گاهی نمی‌توانند به راحتی تصمیمات بزرگ و کلان اتخاذ کنند. بنابراین، نمایش در این زمینه به ما کمک می‌کند تا ببینیم چطور انتخاب‌ها و تصمیمات فردی در مقیاس کلان بر جامعه و طبیعت تأثیر می‌گذارد.
نقدی بر تعاملی بودن نمایش
هرچند تئاترهای تعاملی از جنبه‌های مثبتی چون درگیرکردن مخاطب و تحریک تفکر شخصی برخوردارند، اما در این نمایش، به نظر می‌رسد گاهی این تعاملی بودن به نوعی به‌طور مبهمی با سایر اجزای نمایش پیوند می‌خورد. برای مثال، برخی از تماشاگران ممکن است با درگیری در نقش‌های خود دچار سردرگمی شوند و از لحاظ درک مفهومی، نتوانند به راحتی به نتیجه‌گیری نهایی برسند. این ابهام در کنار طراحی صحنه و فضاهای نمادین آن، می‌تواند موجب از دست رفتن جریان داستانی در ذهن مخاطب شود و به نوعی خط روایت از بین برود.
نمایش «سکوتِ وقت تماشای فلامینگوهای بهاری» از محمدرضا رهبری، تلاشی است جسورانه برای به چالش کشیدن مرزهای سنتی تئاتر و دعوت به مشارکت در شکل‌گیری روایت. این نمایش نه تنها به مسائلی چون بحران‌های زیست‌محیطی و اجتماعی می‌پردازد، بلکه به ما این امکان را می‌دهد که خود در داستان نقش ایفا کنیم و انتخاب کنیم که کدام مسیر درست است. با این حال، نمایش به دلیل ماهیت تعاملی خود می‌تواند برای برخی از مخاطبان گیج‌کننده و پیچیده باشد، ولی در مجموع تجربه‌ای غنی از هم‌افزایی هنر و مسئولیت اجتماعی فراهم می‌کند.
*فعال رسانه‌ای و منتقد تئاتر
نظر شما