شیوه از بین بردن جهل مرکب انسان‌ ها چیست؟

خبرگزاری مهر -گروه دین و اندیشه: خداوند متعال دین اسلام را برای هدایت انسان‌ها فرستاده و هر آنچه را برای رسیدن به بالاترین قله فضیلت بدان نیازمندند برایشان تبیین فرموده است. در طرح ملی زندگی با آیه، هر روز ماه مبارک رمضان، مهمان یک آیه از آیات کلام وحی خواهیم بود. تفسیر و تلاش برای فهم قرآن کریم از زمان پیامبر اعظم (ص) تا به امروز ادامه داشته است و جاودانگی قرآن سبب می‌شود تا تفسیر آن کتاب در هر عصر و زمانی ادامه یابد؛ چرا که آیات قرآن، مهم‌ترین و نخستین منبع برای فهم دین به شمار می‌روند.مهم‌ترین ویژگی تفسیری که در ادامه، آن را مشاهده می‌کنید، کوشش در تبیین بعد هدایتی قرآن، یعنی هدف اصلی نزول است: «هُدیً لِلنَّاسِ».در این تفسیر فقط به کشف معنا و ذکر پاره‌ای الفاظ و عبارات تفسیری صرف بسنده نمی‌شود؛ بلکه آنها درآمدی برای تبیین ابعاد هدایتی کلام خداوند قرار داده شده و مخاطب را از معبر لفظ به معنا و از معبر معنا به بلندای هدایت قرآن، سوق می‌دهد.

طرح زندگی با آیه‌ها درصدد است که عموم مردم را با مفاهیم آیات منتخب بیش از پیش آشنا کند و خبرگزاری مهر در مجموعه مطالب «زندگی با آیه ها» به صورت تفصیلی و تصویری با بیان استاد محمدعلی انصاری مفسر قرآن کریم، تفسیر این آیات مبارکه را تقدیم نگاه مخاطبان می‌کند.

سوره بقره آیه ۲۱۶

کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِتَالُ وَهُوَ کُرْهٌ لَکُمْ ۖ وَعَسَیٰ أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئًا وَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ ۖ وَعَسَیٰ أَنْ تُحِبُّوا شَیْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَکُمْ ۗ وَاللَّهُ یَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ

جنگ [با دشمن] بر شما مقرّر و لازم شده، و حال آنکه برایتان ناخوشایند است. و بسا چیزی را خوش ندارید و آن برای شما خیر است، و بسا چیزی را دوست دارید و آن برای شما بد است؛ وخدا [مصلحت شما را در همه امور] می‌داند و شما نمی‌دانید.

نکته‌ها

یکی از مشکلات بشر ندانستن و آگاهی نداشتن و از آن بدتر جهل مرکب است. شیوه از بین بردن جهل مرکب انسان‌ها این است که این را به آنها بیاموزیم که افراد احتمال ندانستن بدهند.

کلمه «کُره» به مشقّتی گفته می‌شود که انسان از درون خود احساس کند، مانند ترس از جنگ. و «کَره» به مشقتی گویند که از خارج به انسان تحمیل شود، مانند حکم اجباری در آیه‌ی «ائْتِیا طَوْعاً أَوْ کَرْهاً قالَتا أَتَیْنا طائِعِینَ» «۱» به آسمان‌ها و زمین گفتیم: یا با رغبت بیایید یا با اکراه، گفتند: ما با رغبت می‌آییم.

آیه قبل مربوط به مال دادن بود و این آیه مربوط به جان دادن است.

اکراه از جنگ، یا به خاطر روحیّه‌ی رفاه‌طلبی است و یا به جهت انسان دوستی و رحم به دیگران و یا بخاطر عدم توازن قوا و برتری دشمن است. قرآن می‌فرماید: شما آثار و نتایج جهاد را نمی‌دانید و فقط به زیان‌های مادّی و ظاهری آن توجّه می‌کنید، در حالی که خداوند از اسرار و آثار امروز و فردای کارها در ابعاد مختلفش آگاه است.

جنگ با همه‌ی سختی‌هایی که دارد، آثار مثبت و فوایدی نیز دارد. از جمله:

الف: توان رزمی بالا می‌رود.

ب: دشمن جسور نمی‌شود.

ج: روح تعهّد و ایثار در افراد جامعه بوجود می‌آید.

د: قدرت و عزت اسلام و مسلمانان در دنیا مطرح می‌شود.

ه: امدادهای غیبی سرازیر می‌گردد.

و: روحیّه‌ی استمداد از خدا پیدا می‌شود.

ز: اجر و پاداش الهی بدست می‌آید.

ح: روحیّه‌ی ابداع و اختراع و ابتکار بوجود می‌آید.

جهاد در ادیان دیگر

برخلاف تبلیغاتی که دنیا برای صلح و علیه خشونت دارد، مسئله جهاد در راه دین، در تمام ادیان آسمانی بوده و یک ضرورت حتمی است.

در تورات می‌خوانیم:

ساکنان شهر را بدم شمشیر بکش و اموالشان را جمع نمای. تورات، سِفر تثنیه، باب ۱۳، جمله ۱۵.

همگی ایشان را هلاک ساز و ترحّم منما. تورات، سفر تثنیه، باب ۷، جمله ۳.

چون برای مقاتله بیرون روی و دشمن را زیاد بینی، نترس. تورات، سِفر تثنیه، باب ۲۰، جمله ۱.

برادر و دوست و همسایه خود را بکشد تا کفّاره گوساله‌پرستی باشد. تورات، سِفر خروج، جمله ۲۶.

موسی جمعیّتی را به سوی جنگ حرکت داد و مقاتله مهمّی صورت گرفت. تورات، سِفر اعداد، باب ۳۱، جمله ۳۴.

در انجیل متی آمده است:

گمان مبرید که آمده‌ام تا سلامتی بر زمین بگذارم، نیامده‌ام تا سلامتی بگذارم، بلکه شمشیر را. انجیل متی، باب ۱۰، جمله ۷.

هرکه جان خود را دریابد (و به جنگ نیاید) آن‌را هلاک سازد و هرکه جان خود را به خاطر من هلاک کرد آن‌را خواهد یافت. انجیل متی، باب ۱۰، جمله ۳۹.

در انجیل لوقا می‌خوانیم:

دشمنان را که نخواستند من بر ایشان حکمرانی کنم، در اینجا حاضر ساخته، پیش من به قتل رسانید. هرکس شمشیر ندارد، جامه خود را فروخته آن‌را بخرد.

در قرآن نیز در سوره‌های آل عمران، «۳» مائده «۴» و بقره «۵» از وجود جنگ و جهاد در ادیان گذشته، سخن به میان آمده است.

پیام‌ها

۱- ملاک خیر و شر، آسانی و سختی و یا تمایلات شخصی نیست، بلکه مصالح واقعی ملاک است و نباید به پیشداوری خود تکیه کنیم. «عَسی أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئاً وَ هُوَ خَیْرٌ لَکُم ْ»

۲- کراهت و محبّت نفسانی، نشانه‌ی خیر و شرّ واقعی نیست. «تَکْرَهُوا … وَ هُوَ خَیْرٌ لَکُمْ… تُحِبُّوا… وَ هُوَ شَرٌّ لَکُمْ»

۳- جنگ و جهاد در راه دین، مایه‌ی خیر است. «کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِتالُ … وَ هُوَ خَیْرٌ لَکُمْ»

۴- تسلیم فرمان خدایی باشیم که بر اساس علم بی‌نهایت به ما دستور می‌دهد، گرچه ما دلیل آن‌را ندانیم. «وَ اللَّهُ یَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ»