خبرگزاری مهر، گروه استانها: عدالت و انصاف، دو مفهوم بنیادین و در هم تنیده هستند که نقشی حیاتی در شکل‌گیری و پایداری یک جامعه سالم و پویا ایفا می‌کنند؛ این دو مؤلفه به حدی در صلاح و فلاح جامعه تأثیرگذار هستند که سنگ بنای جامعه‌ای سالم را تشکیل می‌دهند.
عدالت در ابعاد اجتماعی به معنای رعایت حقوق افراد و گروه‌ها و برقراری توازن در جامعه است، در حالی که انصاف، فراتر از قانون، به معنای در نظر گرفتن شرایط خاص افراد و اعمال رحمت و گذشت در برخورد با آنان است.
عدالت و انصاف توصیه و امر مهمی است که باید در خانواده، محیط کار، تعاملات اجتماعی، تعاملات فردی، مسائل قضائی و سیاسی و به طور کل در همه ساحت‌ها رعایت شود.
والدین باید در برخورد با فرزندان خود، عدالت و انصاف را رعایت کنند و از تبعیض پرهیز کنند. این امر، موجب ایجاد حس امنیت و اعتماد در فرزندان شده و از بروز اختلافات و حسادت‌ها جلوگیری می‌کند.
در محیط کار نیز هم کافرما و هم کار پرداز و کارگر باید به صورت متقابل عدالت و انصاف را رعایت کنند، اگر عدالت و انصاف در روابط کار حاکم شود، یکی از پایه‌های توسعه پایدار که ارزش گذاری حقیقی نیروی انسانی است تحقق پیدا خواهد کرد.
همه افراد جامعه باید در تعامل با یکدیگر، عدالت و انصاف را رعایت کنند و از تبعیض، غیبت، تهمت و سایر رفتارهای ناپسند دوری نمایند. این امر، موجب ایجاد فضایی صمیمانه و همدلانه در جامعه شده و از بروز اختلافات و درگیری‌ها جلوگیری می‌کند.
بخشی از آیه ۱۵۲ سوره انعام، «وَإِذَا قُلْتُمْ فَاعْدِلُوا وَلَوْ کَانَ ذَا قُرْبَیٰ» به معنای «و وقتی نظر خود را می‌گوئید و حرف می‌زنید، عدالت و انصاف را رعایت کنید، هرچند درباره نزدیکانتان باشد.» به بحث رعایت عدالت و انصاف در کلام و اظهارنظرها پرداخته است.
باید دقت نظر داشته باشیم که قبل از هرگونه اظهارنظر درباره دیگران، باید اطلاعات کافی و دقیق کسب کنیم و از قضاوت عجولانه پرهیز نمائیم ضمن اینکه باید در گفتار خود، از کلمات و عبارات مؤدبانه و محترمانه استفاده کنیم و از توهین، تحقیر و تمسخر دیگران خودداری نمائیم.
اگر قصد انتقاد از کسی را داریم، باید با لحنی ملایم و دلسوزانه این کار را انجام دهیم و هدفمان اصلاح رفتار فرد باشد، نه تخریب شخصیت او.
نکات تفسیری بخشی از آیه ۱۵۲ سوره انعام
حجت‌الاسلام والمسلمین حسن موسایی استاد حوزه و دانشگاه و قائم مقام حوزه علمیه هرمزگان در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به آیه ۱۵۲ سوره انعام اظهار داشت: آیه ۱۵۲ سوره انعام یکی از آیات پر نکته در قرآن کریم است که بیش از ۱۰ نکته مهم و کاربردی من جمله، نحوه برخورد با یتیمان، عدالت محوری در جامعه، وفای به عهد و رعایت عدالت و انصاف در قضاوت‌ها، شهادت‌ها و اظهار نظرها است که اجرای این فرامین می‌تواند جامعه را تبدیل به مدینه فاضله‌ای کند که خداوند متعال برای جامعه ترسیم کرده است.
وی افزود: یکی از نکات مهم و کلیدی آیه ۱۵۲ سوره انعام در این بخش است که خداوند می‌فرمایند: «وَإِذَا قُلْتُمْ فَاعْدِلُوا» یعنی در گفتگوهای خود عدالت را رعایت کنید؛ بر اساس روایات یکی از گرفتار کننده ترین اجزای بدن انسان «زبان» است، بیش از ۴۰ گناه را می‌توان با زبان انجام داد و بدتر از همه هم این است که با زبان می‌توان دیگران را نیز به سمت گناه و تباهی برد و یا اینکه درگیر گناه اجتماعی کرد.
موسایی بیان کرد: رعایت عدالت و انصاف در گفتار، یعنی اینکه در گواهی‌ها، وصیّت‌ها، قضاوت‌ها، صدور حکم‌ها، انتقادها و ستایش‌ها، اظهار نظرها، نقل اخبار و هر چیزی که مربوط به زبان می‌شود عدالت، حق و حقیقت را رعایت کنیم، التزام به این دستور قرآنی در رابطه با افراد صاحب نفوذ، افراد صاحب تریبون، معتمدین مردم ک مسئولان بیش از پیش حائز اهمیت است چرا که خطای آن‌ها در این ساحت گرفتاری و مشکلات را به بقیه نیز تسری می‌دهد.
این استاد حوزه و دانشگاه تأکید کرد: مثال واضح برای نتایج عدم التزام به رعایت عدالت و انصاف در گفتار را می‌توان در ماجرای شهادت هانی بن عروه یافت، آن جایی که شریح قاضی به دروغ گواه بر زنده بودن هانی داد و شاید اگر چنین سخن ناعادلانه‌ای از این مرد که در جایگاه توسعه عدالت نشسته بود صادر نمی‌شد امروز ممکن بود شاهد اتفاقات دیگری در وقایع سال ۶۱ هجری باشیم.
حجت‌الاسلام موسایی تاکید کرد: خداوند متعال در تکمیل این بخش از آیه می‌فرمایند: «وَلَوْ کَانَ ذَا قُرْبَیٰ» یعنی ما حق نداریم در مواجهه با نزدیکان خود نیز عدل و انصاف را کنار بگذاریم، اینکه چه کسی در مقابلمان ایستاده است تفاوتی در اصالت گفتار ما نمی‌کند خداوند متعال از ما می‌خواهد مسائل شخصی را در اظهار نظرها، قضاوت‌ها و ستایش‌ها دخیل نکنیم و همواره بر مدار حق باشیم.
اگر مسلمانان به اصول قرآنی عمل کنند جامعه‌ای سالم خواهیم داشت
شیخ طه محمدی، عالم اهل سنت هرمزگان نیز با اشاره به آیه ۱۵۲ سوره انعام گفت: خداوند در آن مسلمانان را به رعایت عدالت در گفتار دعوت کرده است. این آیه می‌فرماید: «وَإِذَا قُلْتُمْ فَاعْدِلُوا وَلَوْ کَانَ ذَا قُرْبَیٰ»، که به معنای رعایت عدالت در گفتار حتی در برابر نزدیک‌ترین افراد است.
شیخ طه محمدی با اشاره به این آیه، بر اهمیت رعایت عدالت در تمامی جوانب زندگی تأکید کرد و اظهار داشت: حتی در مواقعی که به ضرر فرد یا خانواده باشد، باید عدالت را رعایت کرده و از هرگونه تعصب و تبعیض پرهیز کرد.
وی افزود: در هیچ‌یک از مکاتب انسانی هیچ‌گونه توصیه‌ای به این اندازه بر رعایت عدالت در گفتار و عمل تأکید نشده است، مگر در تعالیم وحیانی قرآن.
وی سپس به آیه دیگری از سوره مائده اشاره کرد که در آن خداوند به اهل ایمان دستور می‌دهد تا «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنوا کونوا قَوّامینَ لِلَّهِ شُهَداءَ بِالقِسطِ ۖ وَلا یَجرِمَنَّکُم شَنَآنُ قَومٍ عَلیٰ أَلّا تَعدِلُوا ۚ اعدِلوا هُوَ أَقرَبُ لِلتَّقویٰ ۖ وَاتَّقُوا اللَّهَ ۚ إِنَّ اللَّهَ خَبیرٌ بِما تَعمَلونَ»، به این معنا که مسلمانان باید برپادارنده قسط و عدالت باشند و حتی در مواجهه با دشمنان یا کسانی که نیکوکار یا بدکار هستند، باید عدالت را رعایت کنند.
شیخ طه محمدی ادامه داد: خداوند در این آیه تأکید می‌کند که نباید در داوری‌ها یا قضاوت‌ها به دلیل احساسات یا تعصبات به نفع یا ضرر یک طرف عمل کرد. «ملاک صحت حکم تنها رعایت عدالت است» و باید از هرگونه تبعیض، اعم از اینکه طرف مقابل فقیر باشد یا غنی، پرهیز کرد.
وی افزود: اگر در حکم یا گفتار خود عدالت را نادیده بگیریم، قطعاً خداوند از آن آگاه است.
این عالم اهل سنت هرمزگان همچنین به تأثیر اجرای عدالت در جامعه اشاره کرد و گفت که اگر مسلمانان در جامعه به این اصول عمل کنند، جامعه‌ای سالم و با ثبات خواهیم داشت.
وی بیان کرد: این اصول و توصیه‌ها از سوی خداوند برای نجات جامعه بشری از فساد و نابودی است و اگر این دستورات به درستی در جامعه پیاده‌سازی نشود، هیچ راهی جز توبه و بازگشت به دستورات خداوند باقی نخواهد ماند.
شیخ طه محمدی در پایان سخنان خود به مؤمنان توصیه کرد: همواره در تمامی عرصه‌ها از جمله خانواده، جامعه و سیاست، به رعایت عدالت و انصاف پایبند باشند و هیچ‌گاه از روی هوای نفس و احساسات شخصی از اصول عدالت خارج نشوند.
وی خاطرنشان کرد: رعایت عدالت در گفتار و عمل، نشانه تقوای الهی است و باید همواره برای رضای خداوند و در جهت تحقق عدالت در جامعه تلاش کنیم.
نظر شما