خبرگزاری مهر، گروه استانها - مطهره میرزایی: شب قدر، پرارج‌ترین و پررمز و رازترین شب‌ها در گردونه زمان است که قلم‌ها در وصفش می‌شکنند، زبان‌ها از توصیفش قاصرند و عقل در فهم آن مبهوت و متحیر می‌ماند؛ شبی که به فرموده امام صادق (ع) قلب رمضان به شمار می‌آید.
بهترین شب سال، شب قدر است که خداوند در قرآن کریم آن را شبی پربرکت دانسته و ارزش آن را برتر از هزار ماه بیان کرده است. آیا به راستی برکتی بالاتر از این هست که یک شب همتراز هزار ماه یعنی سی هزار شب یا ۸۳ سال و چهار ماه قرار گیرد؟
حال سوال این است که چرا این شب‌ها «شب قدر» نامیده شده است؟ چه اسراری در آن نهفته و چه وقایع و حوادثی در آن رخ داده و می‌دهد؟ مفسران قرآن کریم با استفاده از قرآن و احادیث پیشوایان معصوم دین درباره علت نامگذاری این شب به «شب قدر» مطالب و دلایل زیادی آورده‌اند.
شب قدر یعنی شب بزرگ و با عظمت؛ زیرا در قرآن کریم «قدر» به معنای منزلت و بزرگی خدا آمده است. همه مقدّرات بندگان نیز در طول سال در این شب رقم می‌خورد، همچنانکه امام رضا (ع) فرمودند: «خداوند در شب قدر آنچه را که از این سال تا سال بعد پیش خواهد آمد، مقدّر می‌فرماید از زندگی یا مرگ، از خوب یا بد یا روزی. پس آنچه خداوند در این شب مقرر می‌کند، به حتم واقع خواهد شد.»
البته این امر هیچ‌گونه تضادی با آزادی اراده انسان و مسئله اختیار ندارد؛ زیرا تقدیر الهی به وسیله فرشتگان بر طبق شایستگی‌ها و لیاقت‌های افراد و به اندازه ایمان، تقوا، پاکی نیت و اعمال آنهاست. بدون شک مفاهیمی چون: وعده و وعید، انذار و بشارت، کیفر و پاداش، بدون برخورداری انسان از اراده و اختیار بی‌معناست و حضور انسان در محافل شب قدر، عبادت و دعا و … جلوه‌هایی از حضور اراده و اختیار انسان است.
حال باتوجه به در پیش رو داشتن آخرین شب قدر سال جاری برای درک بیشتر این شب روایت و احادیث بسیاری مطرح شده است که بی‌شک عمل به آنها انسان را بهتر و بیشتر برای درک بهتر این شب حاضر می‌کند.
شب بیست و سوم شب ثبت مقدرات
حجت الاسلام عباس باباشاوردی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر در خصوص فضیلت این شب اظهار کرد: برای درک شب قدر سه نکته مهم لحاظ می‌شود، اول آنکه انسان باید متوجه نعمت‌هایی که از آن برخوردار است باشد به تعبیر دیگر مهمترین دارایی دیدن دارایی است و ما در این شب باید به نعمات و دارایی‌های موجود توجه کنیم.
این کارشناس مذهبی بیان کرد: دیدن دارایی از خود دارایی مهمتر است و ما باید نسبت به نعماتی که در اختیار داریم تأمل کنیم و خدا را شاکر باشیم.
وی افزود: در این شب مقدرات الهی نوشته می‌شود و ما باید بدانیم و به این درجه برسیم که در پیشگاه الهی ما کوچکترینیم، اینکه ما در درگاه الهی خضوع و خشوع داشته و بدانیم که گناه کار ترین هستیم و حالا برای آشتی در پیشگاه خداوند حاضر شدیم بیشتر مورد توجه قرار می‌گیریم.
باباشاوردی ابراز کرد: سومین نکته رسیدن به طاعت است، در شب قدر ما علاوه بر عبادت نیازمند طاعت هستیم و مصداق بارز طاعت امیرالمومنین، اباعبدالله و حضرت زهرا (س) هستند، حضرت زهرا (س) در واقع مفهوم شب قدر هستند زیرا در مقام طاعت در جایگاه بزرگی قرار دارند.
وی در پایان گفت: تنها عبادت و صرفاً انجام نماز و روزه کافی نیست اینکه انسان بداند در هر شرایطی باید چه کار کند و چه عملی را در چه زمانبندی انجام دهد بسیار حائز اهمیت است و این عمل طاعت نامیده می‌شود.
اعمال شب بیست و سوم رمضان
شب بیست و سوم، از دو شب قبل برتر است و از احادیث متعدد اینگونه احتمال داده می‌شود که شب قدر همین شب است.
در روایتی از امام باقر (ع) نقل شده است که مردی در ماه رمضان خدمت رسول خدا (ص) آمد و به آن حضرت عرض کرد من در بیرون مدینه به سر می‌برم و شتر و گوسفند دارم که نمی‌توانم همه شب در مدینه حاضر شوم. دوست دارم شبی را به من معرفی کنی تا آن شب را به مدینه بیایم و در نماز و عبادت حاضر باشم. حضرت او را به نزد خود فراخواند و به طور در گوشی آن شب را معرفی کرد.
آن مرد نیز وقتی شب‌های بیست و سوم ماه رمضان فرا می‌رسید، با همه خانواده و فرزندان و غلامان به مدینه می‌آمد و آن شب را می‌ماند و صبحگاهان به منزل خویش بر می‌گشت. همچنین در روایت دیگری نقل شده است که رسول خدا (ص) در شب بیست و سوم ماه رمضان به سر و روی خانواده‌اش آب می‌پاشید تا به خواب نروند و از فضیلت این شب بهره بگیرند.
در اعمال این شب خواندن سوره عنکبوت و روم سوره دخان توصیه شده است. خواندن هزار مرتبه سوره قدر و دعای فرج نیز توصیه شده است.
محمّد بن عیسی به سند خود از امامان صالح روایت کرده که فرمودند: در شب بیست و سوم از ماه رمضان این دعا را به دفعات بخوانید. در حال سجود و قیام و بر هر حالی که هستید، در تمام ماه و در طول حیاتتان تا جایی که ممکن باشد و هر زمانی که به یادتان آید:
«اَللهمَّ کُن لولیّکَ الحُجةِ بنِ الحَسَنِ صَلَواتُکَ عَلَیهِ و عَلی ابائهِ فی هذهِ السّاعةِ، و فی کُلّ ساعَة وَلیّا و حافظا وقائِداً وَ ناصِراً وَ دَلیلاً وَ عَیناً حَتّی تُسکِنَهُ اَرضَکَ طَوعاً و تُمَتّعَهُ فی‌ها طَویلًا»
«یَا مُدَبِّرَ الأُمُورِ، یَا باعِثَ مَنْ فِی القُبُورِ، یَا مُجْرِیَ البُحُورِ، یَا مُلَیِّنَ الحَدِیدِ لِداوُدَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَافْعَلْ بِی کَذا وَکَذا»
اللَّهُمَّ امْدُدْ لِی فِی عُمُرِی، وَ أَوْسِعْ لِی فِی رِزْقِی، وَ أَصِحَّ لِی جِسْمِی، وَ بَلِّغْنِی أَمَلِی، وَ إِنْ کُنْتُ مِنَ الْأَشْقِیَاءِ، فَامْحُنِی مِنَ الْأَشْقِیَاءِ، وَ اکْتُبْنِی مِنَ السُّعَدَاءِ، فَإِنَّکَ قُلْتَ فِی کِتَابِکَ الْمُنْزَلِ، عَلَی نَبِیِّکَ الْمُرْسَلِ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: (یَمْحُو اللَّهُ مَا یَشَاءُ وَ یُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْکِتَابِ).
خدایا عمرم را طولانی گردان و روزی‌ام را وسعت بخش و بدنم را تندرست بدار و به آرزویم برسان و اگر در زمره بد فرجامان هستم، مرا از آن گروه محو کن و در گروه سعادتمندان ثبت فرما که تو در کتاب فرو فرستاده به پیامبر مرسلت (درود تو بر او و خاندانش) فرمودی: «خدا محو می‌کند آنچه را بخواهد و ثبت می‌نماید آنچه را اراده کند و کتاب جامع نزد اوست.»
این دعا را بخوانید:
«اللَّهُمَّ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ فِیمَا تُقَدِّرُ، مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ وَ فِیمَا تَفْرُقُ مِنَ الْأَمْرِ الْحَکِیمِ، فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ مِنَ الْقَضَاءِ الَّذِی لا یُرَدُّ وَ لا یُبَدَّلُ، أَنْ تَکْتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ، فِی عَامِی هَذَا، الْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ، الْمَشْکُورِ سَعْیُهُمْ، الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ، الْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئَاتُهُمْ، وَ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ، أَنْ تُطِیلَ عُمْرِی وَ تُوَسِّعَ لِی فِی رِزْقِی.»
«یَا باطِناً فِی ظُهُورِهِ، ویَا ظاهِراً فِی بُطُونِهِ، وَ یَا باطِناً لَیْسَ یَخْفَی، وَ یَا ظاهِراً لَیْسَ یُری، یَا مَوْصُوفاً لَایَبْلُغُ بِکَیْنُونَتِهِ مَوْصُوفٌ وَلَا حَدٌّ مَحْدُودٌ، وَ یَا غائِباً غَیْرَ مَفْقُودٍ، وَیَا شاهِداً غَیْرَ مَشْهُودٍ، یُطْلَبُ فَیُصابُ، وَلَمْ یَخْلُ مِنْهُ السَّماواتُ وَالْأَرْضُ وَمَا بَیْنَهُما طَرْفَةَ عَیْنٍ، لَایُدْرَکُ بِکَیْفٍ، وَلَا یُؤَیَّنُ بِأَیْنٍ وَلَا بِحَیْثٍ، أَنْتَ نُورُ النُّورِ وَرَبُّ الأَرْبابِ، أَحَطْتَ بِجَمِیعِ الأُمورِ، سُبحانَ مَنْ لَیْسَ کَمِثِلهِ شَیْءٌ وَهُوَ السَّمیعُ البَصیرُ! سبحانَ مَنْ هُوَ هکَذَا وَلَا هَکَذا غَیْرُه.»
ای پنهان در حال آشکار بودنش و ای آشکار در حال پنهان بودنش و ای پنهانی که مخفی نمی‌شود، ای آشکاری که دیده نمی‌شود، ای به وصف آمده‌ای که هیچ ممکنی به حقیقتش نمی‌رسد و هیچ حدّ بسته‌ای به او احاطه پیدا نمی‌کند و ای غایب گم نشده، ای حاضری که مشهود نیست تا آنکه جستجو شود و او را بیابند، آسمان‌ها و زمین و آنچه بین آنهاست، به اندازه چشم برهم‌زدن از او خالی نیست، به کیفیتی معین دانسته نمی‌شود و محدود به مکان و جهت نمی‌گردد، تویی روشنایی نور، پروردگار پرورندگان، به همه امور احاطه کرده‌ای، منزّه است آنکه چیزی همانندش نیست و او شنوا و بیناست، منزّه است آنکه دارای این صفات است و برای غیر او چنین صفاتی نیست.
تاکید بر شب زنده‌داری و و خواندن قرآن
غیر از غسل اول شب غسلی نیز در آخر شب کند و بدان که از برای غسل و احیا این شب و زیارت امام حسین (ع) و صد رکعت نماز فضیلت بسیار تاکید شده است.
شیخ طوسی در کتاب «تهذیب» از ابو بصیر از امام صادق علیه‌السلام روایت کرده است که آن حضرت فرمودند: در شبی که امید می‌رود شب قدر باشد، «صد رکعت» نماز بخوانید در هر رکعت پس از سوره «حمد» ۱۰ مرتبه سوره «توحید» را قرائت کنید.
از امیرالمومنین (ع) نقل شده است: «پیامبر خدا در دهه آخر ماه رمضان، بستر خود را جمع می‌کرد و کمرش را می‌بست و شب بیست و سوم، خانواده خود را بیدار می‌کرد و در آن شب، به صورت خفتگان، آب می‌پاشید.»
همچنین نقل شده است که فاطمه (س) نمی‌گذاشت که کسی از خانواده اش در شب بیست و سوم بخوابد و خواب آنان را با کم خوردن درمان می‌کرد و از روز برای آن شب، آماده می‌شد و می‌فرمود: «محروم، کسی است که از خیر آن بی بهره بماند.»
روایت شده که امام صادق (ع) سخت مریض شده بود چون شب بیست و سوم ماه رمضان شد موالی خود را امر فرمود که حرکتش دادند به مسجد بردند و آن شب را تا صبح در مسجد بود.
علامه مجلسی روایت کرده است: که هر مقدار قرآن که ممکن باشد در این شب بخواند و دعاهای صحیفه کامله را بخواند به خصوص دعای «مکارم الاخلاق» و دعای «توبه»، و روزهای این شب را نیز باید حرمت داشت و به عبادت و تلاوت دعا برآورد زیرا که در احادیث معتبر وارد شده است که روز قدر در فضیلت مثل شب قدر است.
نظر شما