خبرگزاری مهر، گروه استانها - بهرام قربانپور: گیلان در کنار قابلیت‌های گردشگری ساحلی، طبیعی، مذهبی و فرهنگی در گزارش‌های قبلی به صورت کوتاه به آن اشاره شد، یکی از استان‌های اسرارآمیز در حوزه تاریخی است و این مهم را می‌توان از قلعه‌های تاریخی، دژها و پل‌های خشتی و معماری برخی ساختمان‌ها و اماکن تاریخی استان جستجو کرد.
در این سفر روایی با شما به دل تاریخ رمزآلود و رویایی گیلان خواهیم زد تا به صورت اجمالی و گذرا قابلیت‌های گردشگری تاریخی گیلان را مورد واکاوی قرار دهیم.
پل خشتی لوشان شاهکار مهندسی و معماری ایرانی
از پایتخت که وارد گیلان می‌شوید در جنوبی ترین نقطه استان به لوشان شهر آفتاب می‌رسیم، شهری که پل خشتی تاریخی اش معروف است.
پل خشتی و تاریخی لوشان، یکی از آثار بی‌نظیر و جذاب در جنوب گیلان است که در شهرستان رودبار و بر روی رودخانه شاهرود واقع شده است. این پل خشتی که در دوران قاجاریه و به فرمان خسرو خان گرجی ساخته شد، به عنوان یک شاهکار مهندسی و معماری ایرانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
ساختار پل با طراحی خاص خود، شامل چهار دهانه (دو بزرگ و دو کوچک) و طول ۱۰۲ متر، از ویژگی‌هایی است که آن را از دیگر پل‌های مشابه متمایز می‌سازد. عرض ۷ متری و استفاده از پله‌های پیچیده به عبور راحت‌تر از آن کمک کرده است. این پل نه تنها در دوران خود به‌عنوان یک مسیر ارتباطی حیاتی شناخته می‌شد، بلکه در طول تاریخ، شاهد رویدادهای مهمی بوده است.
پل لوشان به‌عنوان مسیر اصلی کاروان‌ها و مسافران بین گیلان و فلات ایران، نقشی کلیدی در توسعه اقتصادی و فرهنگی منطقه ایفا کرده است. این پل همچنین در مواجهه با چالش‌های بزرگ مانند عبور ارتش قزاق و زلزله‌های متعدد، همواره استحکام و مقاومت خود را حفظ کرده است. ثبت این اثر در فهرست آثار ملی ایران در سال ۱۳۷۷، نشان‌دهنده اهمیت تاریخی و فرهنگی آن است.
مارلیک تپه‌ای به بلندای زمان
از پل خشتی لوشان با هم به روی تپه‌ای تاریخ‌ساز با تمدنی کهن در نصفی رودبار خواهیم رفت.
تپه باستانی مارلیک؛ این تپه باستانی که در روستای تمدنی و تاریخی نصفی رودبار واقع شده از نقاط دیدنی گیلان است که قدم زدن روی این تپه، شما را به هزاران سال قبل می‌برد.
تپه مارلیک تا سالیان سال ناشناخته بود تا اینکه در سال ۱۳۴۰ شمسی یک تیم باستان‌شناسی، کاوش در محوطه باستانی دره گوهررود در رودبار گیلان را شروع کردند.
تپه مارلیک یکی از پنج تپه باستانی در منطقه گوهررود است که بقایای به‌جامانده از تمدن باستانی مربوط به ۳ هزار سال پیش از میلاد در آن کشف شد.
در این منطقه گورستان بزرگی روی صخره کشف شد که ۵۳ گور و اشیا مربوط به دوران‌های مختلف تاریخ در دل زمین جای گرفته بود. طبق نظر پژوهشگران، تپه آرامگاه فرمانروایان و شاهزادگان قوم آمارد بوده که در آن دوران مردگان را به همراه اشیای ارزشمندی مثل ظروف سفالین، طلا، نقره، جام‌های چینی، مجسمه، شمشیر و… دفن می‌کردند.
این تپه اسرارآمیز حرف‌های ناگفته زیادی از فرهنگ و تمدن هزاره‌های مختلف دارد، به همین خاطر باید آن را در لیست جاهای دیدنی گیلان قرار داد.
غار دربند رشی نخستین سکونتگاه بشر
از تپه مارلیک شما را به درون غار می‌بریم تا تنفس در سکونتگاه انسان نخستین را تجربه کنید؛ غار دربند رشی، با بیش از ۲۳۰ هزار سال قدمت، یکی از قدیمی‌ترین سکونت گاه‌های بشر در ایران است که در فرادست روستای رشی شهرستان رودبار و در میان سنگلاخ و کوهپایه‌های سنگی شگفت انگیز واقع شده است.
این غار جز مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری گیلان محسوب می‌شود. هر ساله هزاران گردشگر از سراسر کشور برای بازدید از این غار باستانی به استان گیلان سفر می‌کنند.
غار دربند رشی به خصوص برای ماجراجویان و علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ جاذبه‌ای منحصربه‌فرد است. زیبایی‌ها و رمز و رازهایی که در آن پنهان شده‌اند، بازدید کنندگان را مجذوب خواهد کرد. بازدید از این غار، مانند یک سفر در زمان است که شما را به نگاهی به گذشته انسان‌ها می‌برد.
غار دربند رشی یکی از آثار ملی کشور ایران است که به عنوان یک جواهر در تاریخ و فرهنگ این سرزمین شناخته می‌شود. این غار در منطقه‌ای زیبا و دلنشین واقع شده است و یک مقصد بسیار جذاب برای گردشگران و علاقه‌مندان به طبیعت و تاریخ محسوب می‌شود.
این کاروانسرا در شهرستان سیاهکل، روستای بالارود، درست بالای یک تپه نسبتاً بلند و سرسبز ساخته شده است.
تی تی کاروانسرا در دوران صفوی به درخواست تی تی خانم، عمه یکی از شاهان صفوی بنا شد تا محلی برای اقامت مسافران مسیر سیاهکل و دیلمان به سمت طالقان باشد. در دوران گذشته این منطقه، یکی از از مسیرهای اصلی کاروان‌ها بود که نوعی موقعیت استراتژیک به حساب می‌آمد.
کاروانسرای تی تی از نظر معماری دارای معماری کاروانسرای برون‌شهری با دو ایوان است و از بخش‌های مختلفی از جمله حیاط مرکزی (میانسرا) با یک حوض کوچک، ورودی هشتی، دو ایوان در اطراف هشتی، قوس جناغی، تاق گهوه‌ای و… ساخته شده است.
در ساخت این کاروانسرا از مصالح مختلفی مثل آجر، ملات، ساروج، آجر و سنگ استفاده شده و از ویژگی‌های منحصربه‌فرد بنا رعایت اصل تقارن در ساختار آن است.
وقتی صومعه‌سرا زیر پای شما می‌رود
پس از گشت و گذار و استراحتی کوتاه در تی تی کاروانسرا، مقصد سیاهکل را به سمت صومعه‌سرا ادامه می‌دهیم تا به یک مناره زیبا برسیم؛ مناره گسکر صومعه‌سرا از اماکن دیدنی و خاطره انگیز گیلان است، یک مناره آجری تاریخی است که در ۱۵ کیلومتری غرب صومعه‌سرای گیلان، در روستای مناره بازار قرار دارد. این مناره شکل مخروطی یا مقطع دایره‌ای دارد که قطر محدوده پایین آن ۷ متر و قطر بالایی حدود ۲.۵ متر است. ارتفاع مناره گسکر در هنگام ساخت ۳۰ متر بوده که به خاطر شرایط جوی و زلزله سال ۶۹، بخش زیادی از آن تخریب شده و حالا فقط حدود ۱۸ متر از آن باقی مانده است.
ساخت یک مناره با چنین ارتفاعی، در زمان خود جزو عجایب معماری به‌شمار می‌رفته که هنوز هم هدف اصلی ساخت آن بر هیچ‌کس روشن نیست اما به احتمال قوی، این بنا برای تعیین زمان دقیق طلوع و غروب خورشید کاربرد داشته است.
یک راه‌پله مارپیچی آجری در داخل فضای مناره شما را به بالای آن می‌رساند. فضای داخلی مناره دو نورگیر کوچک دارد و تجربه بازدید از مناره گسکر و بالا رفتن از این پله‌ها می‌تواند حس و حال اسرارآمیزی برای گردشگران داشته باشد که نباید آن را از دست داد.
خانه‌ای که نماد یک شهر شد
با هم از صومعه‌سرا به سمت لنگرود می‌رویم تا شما را به خانه منجم باشی ببرم؛ خانه منجم باشی لنگرود یکی از آثار تاریخی گیلان است که به عنوان نماد شهر لنگرود شناخته می‌شود. این خانه تاریخی، یک عمارت دو طبقه با نمای چوبی، گچبری های ساده و سقف شیروانی است که در دوران قاجار ساخته شده است. خانه، متعلق به خاندان صاحب‌نام منجم‌باشی بوده که نزدیک به ۱۰۰ سال در گیلان حکومت کردند.
معماری خانه شامل مجموعه بیرونی، اندرونی، مسجد، حمام، خلوت‌خانه و… است. از حیاط و محوطه سرسبز خانه که بگذریم، از نرده‌های چوبی اطراف خانه نمی‌توان گذشت. داخل خانه هم دیدنی‌ها کم نیست، عکس‌های خاندان منجم‌باشی و اسباب زندگی آن‌ها هنوز اینجا هستند.
قلعه‌نوردی از صلصال تا رودخان
از خانه منجم باشی به قلعه صلصال می‌رویم، قلعه تاریخی صلصال در بخش لیسار، که به قلعه لیسار هم شناخته می‌شود، دومین قلعه تاریخی سنگی پس از قلعه رودخان فومن و از جاهای دیدنی گیلان است اما آن‌طور که باید و شاید به آن توجه نشده. این قلعه تاریخی هزارساله یک اثر ملی در فهرست آثار ملی کشور است که در منابع تاریخی اشاره‌ای به آن نشده است.
ساخت قلعه صلصال با توجه به کاوش‌هایی که در منطقه انجام شده به دوره سلجوقی برمی‌گردد. این قلعه در گذشته پایگاه نظامی بوده و با توجه به موقعیت استراتژیک خود، معماری منحصربه‌فردی دارد.
قلعه لیسار از بخش‌های مختلفی از جمله ارگ قلعه، اقامتگاه فرمانروا، آب‌انبار، شبکه آبرسانی، جایگاه نگهبان و… تشکیل شده و زمانی برای خود برو و بیایی داشته، اما متأسفانه گذر زمان خیلی با این دژ مستحکم سر آشتی نداشته و بخش زیادی از آن تخریب شده است. با وجود همه این حرفه‌ها، هنوز هم این قلعه یکی از جاهای دیدنی مهم گیلان به شمار می‌رود که نباید آن را فراموشی بسپاریم.
به اتفاق هم از قلعه‌ای به قلعه دیگر می‌رویم
قلعه رودخان فومن یکی از آثار شگفت‌انگیز تاریخی گیلان است که شما را با پله‌نوردی در دل جنگل‌های زیبا و رمزآلود فومن آشتی می‌دهد؛ این قلعه تاریخی تا قرن هجدهم میلادی ناشناخته بود و برای اولین بار در سال ۱۸۳۰ میلادی توسط یک ایران شناس لهستانی به نام «الکساندر شودزکو خچکو» معرفی شد.
قدمت قلعه رودخان مشخص نیست؛ اما باستان شناسان عمر سنگ‌های آن را ۳ یا ۴ هزار سال برآورد می‌کنند و حدس می‌زنند که این قلعه در زمان اشکانیان یا ساسانیان بنا شده باشد.
قلعه رودخان گیلان در ادوار مختلف تاریخی توسط حاکمان محلی به کار گرفته شده است و عمدتاً کاربری نظامی داشته است. در دو طرف این قلعه، رودخانه‌ای به نام رودگان جریان دارد که در گذشته یک مانع طبیعی در برابر سربازان دشمن به حساب می‌آمد. علاوه بر رودخانه رودگان، جنگل و کوهستان نیز موانع چالش‌برانگیزی برای دشمنان قلعه رودخان بوده‌اند.
این قلعه در دوران سلجوقیان توسط امیر حسام الدین دباج فومنی (مظفرالسلطان) بازسازی شد. مظفر السلطان که یک حاکم محلی بود و به قیام علیه پادشاهان صفوی برخاسته بود، با استقرار در قلعه رودخان، به علت موقعیت خاص و استحکام زیاد این قلعه، در نبرد با سپاه صفویان و همچنین سپاه انگلیسی‌ها پیروز شد.
ماسوله شهر تاریخی زنده ایران
از قلعه رودخان به سمت ماسوله می‌رویم تا هویت، تاریخ و سنت گیلان را روی بالکن‌های گلی خانه‌های پلکانی این شهرک تاریخی به نظاره بنشینیم؛
ماسوله از نقاط تاریخی، دیدنی و هویتی گیلان است که به سبب معماری خاص خانه‌هایش شهرت جهانی دارد.
این روستا در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و در شرف ثبت جهانی است.
نمایی زیبا از خانه‌های پلکانی، بالکن‌های مزین به گل‌های شمعدانی، جنگل‌های بکر و سرسبز، آبشارهای خروشان و کوه‌های بلند، از آن دسته مناظری است که قطعاً شما را عاشق خود خواهد کرد.
آب و هوای مطبوع، مردم خون‌گرم و مهمان‌نواز، غذاهای باکیفیت و فضای رویایی شهرک تاریخی ماسوله گیلان، آن‌قدر جذاب است که شما را بارها و بارها به‌سمت خود خواهد کشاند.
ماسوله در ۳۰ مرداد سال ۱۳۵۴ با شماره ۱۰۹۰ در فهرست آثار ملی به‌عنوان میراث فرهنگی و طبیعی و اولین شهر تاریخی زنده کشور به‌صورت یک مجموعه کامل به ثبت رسید.
امجد؛ کاخی رمزآلود در غرب گیلان
از ماسوله زیبا و دلربا که حقیقتاً دل کندن از آن سخت است، دل می‌کنیم و با هم به غرب گیلان و تالش زیبا می‌رویم تا وارد کاخ سردار امجد شویم.
اگر در میدان اصلی شهر تالش قدم بزنید، کاخ زمستانی نصرت‌اله خان یا کاخ سردار امجد تالش با نمای آبی و سفید ظریف، طاق‌نماها و درگاه‌های هلالی در ضلع غربی میدان، توجه‌تان را حسابی جلب می‌کند.
این عمارت دو طبقه سنگی به دستور نصرت‌اله خان، حاکم گرگان در دوران ناصرالدین‌شاه ساخته شد تا محلی برای پذیرایی از درباریان و قدرت نمایی حاکم باشد.
ساخت کاخ سردار امجد تالش حدود ۲۵ سال طول کشید و نام قدیمی آن اطاقسرا بود. این عمارت آبی‌رنگ در دوران زندگی خود با پستی و بلندی‌های زیادی مواجه شده که مهم‌ترین آن‌ها آتش‌سوزی در دوره انقلاب مشروطه است. این آتش‌سوزی باعث شد که کاخ به مدت ۶۰ سال متروکه و خرابه باقی بماند.
کاخ سردار امجد در سال ۱۳۵۰ مجدد بازسازی شد و با توجه به کاربرد نظامی، امکان بازدید از فضای داخلی کاخ برای عموم وجود ندارد اما با این وجود هنوز هم می‌توان آن را یکی از نقاط تاریخی مهم گیلان در نظر گرفت.
اگرچه گیلان دارای قابلیت‌های گردشگری تاریخی فراوانی است اما پرداختن به همه این ظرفیت‌ها، آثار و ابنیه تاریخی در یک قالب گزارش روایی نمی‌گنجد و نیازمند سلسله گزارش‌های از این قبیل است.
۰۰:۴۰ - ۱۴۰۴/۰۱/۰۸
نظر شما