رسانه، ارتباطات و جهاد تبیین

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- محمدجواد قبادبیگی *: ما در عصری زندگی می‌کنیم که «ارتباطات» دیگر یک مهارت نیست، یک زیستن است؛ و «رسانه» تنها یک ابزار نیست، بلکه یک جهان است؛ جهانی با منطق خاص خود، زبان مخصوص و قوانینی که بر ذهن و دل انسان‌ها حکومت می‌کند.

در این میان، آن‌که رسانه را نشناسد، ممکن است نه تنها نتواند سخنی بگوید، بلکه بی‌آنکه خود بداند، هدف روایت دیگران قرار گیرد و آن‌که ارتباط مؤثر را نیاموزد، ممکن است سال‌ها حقیقتی ارزشمند در دل داشته باشد، اما راهی به گوش کسی نیابد.

ارتباطات، هنرِ پیوند است؛ هنر عبور از دل واژه‌ها و رسیدن به دل انسان‌ها، گفت‌وگویی از جنس احترام، فهم متقابل، روشن‌سازی، و چه مسئولیتی بالاتر از این که انسان بتواند نوری از دانایی را از ذهن خود، به ذهن دیگری منتقل کند؟

رسانه، آئینه‌خانه افکار عمومی است، هر تصویری که در آن بتابانی، بازتاب خواهد یافت؛ اما این آئینه، ساده و بی‌طرف نیست؛ گاهی بزرگ‌نمایی می‌کند، گاه تحریف، گاه وارونگی. از همین رو نمی‌توان نسبت به رسانه بی‌تفاوت بود؛ یا باید سواد رسانه‌ای داشت و دست‌به‌روایت شد، یا باید سکوت کرد و منتظر ماند تا دیگران، قصه ما را به سبک خودشان بازنویسی کنند.

در همین زمینه است که رهبر حکیم انقلاب، با دقتی بی‌نظیر، مفهومی را به ما آموختند که عمق و دقت هر دو (رسانه و ارتباطات) را با خود دارد: «جهاد تبیین»؛ یعنی روشنگری، پیش از آنکه تاریکی فراگیر شود.

یعنی گفتن، پیش از آن‌که دروغ، ذهن‌ها را پر کند، یعنی تبدیل شدن به «راوی حقیقت»، نه تنها برای دفاع از خویش، بلکه برای روشنی‌بخشیدن به جامعه‌ای که گاه در تردید، گاه در تحریف و گاه در تاریکی سرگردان است.

جهاد تبیین، به معنای فریاد نیست؛ بلکه به معنای بصیرت است. یعنی دیدن لایه‌های پنهان، شناختن زبان مخاطب و انتخاب واژه‌هایی که نه تنها شنیده شوند، بلکه اثر بگذارند.

در جهاد تبیین، رسانه نه ابزار حمله، بلکه ابزار هدایت است، نه برای متهم‌کردن، بلکه برای معنا دادن. نه برای حذف، بلکه برای فهماندن. هر جوانی که سواد رسانه‌ای بیاموزد، یک جهادگر تبیین است.

هر معلمی که کلاس درسش را به فضایی برای گفت‌وگوی سالم تبدیل کند، جهادگر تبیین است. هر مدیر، هر نویسنده، هر هنرمند، که حقیقت را با زبان زمانه و در قالبی زیبا به مخاطب برساند، مشغول تبیین است. رسانه، تریبون نیست؛ تربیت است و ارتباطات، انتقال پیام نیست؛ تولد فهم است.

بیاییم به جای مصرف‌کننده محتوا، تولیدکننده فهم باشیم و به‌جای تکرار محتوا، معمار معنا باشیم. بیاییم در این میدان، سهم خود را بشناسیم؛ نه فقط برای دفاع از باورهای خود، بلکه برای روشن‌کردن چراغی در ذهن دیگران. چرا که آینده، از آنِ کسانی‌ست که می‌توانند «درست» ببینند، «زیبا» بگویند، و «عمیق» بفهمانند.

* فعال حوزه ارتباطات