هشدار پژوهشگران نسبت به کاهش چشمگیر آب در دو حوضه آبریز مهم کشور

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از دانشگاه تهران، این تحقیق که با سرپرستی دکتر سید موسی حسینی دانشیار دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران انجام شده، تغییرات فاکتورهای اقلیمی و مؤلفه‌های بیلان آب رودخانه‌ها در دو حوضه آبریز بزرگ ایران، حوضه کارون بزرگ و کرخه با ترکیب داده‌های چندمنبعی زمینی، سنجش‌ازدور ماهواره‌ای و داده‌های اقلیمی شبکه‌ای ERA5-Land برای یک دوره زمانی بلندمدت ۴۰ ساله (۱۳۹۵-۱۳۵۵) مورد پایش قرار گرفته است.

دکتر حسینی درباره یافته‌های این پژوهش گفت: «نتایج نشان داد که باران و برف به عنوان دو منبع مهم آبی در هر دو حوضه آبریز طی این بازه زمانی کاهش چشمگیری یافته و در حوضه کارون بزرگ کاهش بیشتری نسبت به حوضه کرخه داشته است. از طرف دیگر میزان ذوب برف باریده در هر دو حوضه، با افزایش دمای هوا و دمای سطح حوضه آبریز افزایش یافته و نتیجتاً ماندگاری این برف که عمدتاً در ارتفاعات زاگرس برای هر دو حوضه آبریز رخ می‌دهد، رو به کاهش گذاشته است. این تغییر نیز در حوضه کارون بزرگ نسبت به حوضه کرخه شدیدتر است.»

سرپرست تیم تحقیقاتی توضیح داد: «جریان دبی رودخانه‌ای در سه ایستگاه تنگِ پنج (۴۸ درصد کاهش) و اهواز (با ۵۰ درصد کاهش) که بر روی رودخانه کارون قرار دارند و ایستگاه کرخه بر روی رودخانه کرخه (۸۰ درصد کاهش) در بازه مورد مطالعه کاهش یافته است. این کاهش جریان دبی رودخانه‌ای گرچه با همه پارامترهای مورد بررسی رابطه معنی‌داری دارد، اما بالاترین رابطه معنی‌دار بین جریان رودخانه‌ای با بارش و ذوب برف، دما برای هر سه ایستگاه آبسنجی مشاهده شد.»

وی افزود: «از طرف دیگر در دوره‌های کوتاه‌مدت ۱۰ ساله بین تغییرات کاهشی جریان رودخانه‌ای با افزایش اراضی کشاورزی در هر سه ایستگاه بالاترین رابطه معنی‌دار مشاهده شد که حاکی از تأثیرگذاری این عامل، بر دبی رودخانه‌ای در پایین‌دست هر دو حوضه آبریز است.»

عضو گروه جغرافیای طبیعی دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران گفت: «این مطالعه نشان داد که ترکیب داده‌های زمینی و سنجش‌ازدور ماهواره‌ای مبنای مهمی برای کمی‌سازی تغییرات بیلان آب رودخانه‌ها در پاسخ به تغییرات عوامل آبی-اقلیمی هستند و می‌توان از آن، در مدیریت منابع آب و رفع چالش‌های پیش رو دو حوضه بهره برد.»

دکتر حسینی، در پایان افزود: «این گروه پژوهشی آمادگی دارد که در همکاری با نهادهای اجرایی ذی‌ربط، چالش‌های پیش روی منابع آب به تفکیک حوضه‌های آبریز و عوامل مؤثر در چالش منابع آب کشور را شناسایی و راهکارهایی برای کاهش تنش‌های آینده ارائه دهد.»

نتایج این پژوهش، به تازگی از سوی انتشارات اشپرینگر-نیچر در قالب مقاله‌ای در نشریه بین‌المللی International Journal of Environmental Research به چاپ رسیده است.