نقدپذیری ابزاری مهم برای تقویت اتحاد و کاهش اختلافات است

به گزارش خبرنگار مهر، یکی از موضوعاتی که نشانه تعالی شخصیت آدمی است نقدپذیری است. پذیرش پند و موعظه و انتقاد دیگران نیاز به تواضع دارد. افراد مغرور و متکبر و خودخواه حاضر نیستند هیچ انتقادی را بپذیرند و همیشه همراه با عیوب و نقایص خویش به سر می‌برند. امام صادق (ع) می‌فرماید: محبوب ترین برادرانم نزد من کسی است که عیب‌های مرا به من اهدا کند.

نکته‌ای که همه باید بدانند این است که هیچکس بی عیب نیست و گاهی حرف‌ها و عمل‌های انسان خطا و ضعف دارد. اگر کسی از روی خیرخواهی عیوب و کاستی‌های او را بگوید و او هم منصفانه بپذیرد و درصدد رفع عیوب و جبران خطاها باشد گامی به جلو برداشته است، چرا که مقدمه کمال، اصلاح عیوب و جبران ضعف‌ها است.

بر همین اساس طاهر قلی زاده در یادداشتی اختصاصی به بررسی نقد پذیری و رشد انسان پرداخته است که در ادامه می‌خوانیم:

انسان‌ها در طول تاریخ همیشه در تلاش بودند تا در مسیری که انتخاب می‌کنند راه را بدون خطا و لغزش طی کرده و به دور از هرگونه آسیب، به آنچه می‌خواهند برسند.

اما واقعیت این است که انسان در آنچه که خواهان آن می‌باشد و در مسیر رسیدن به مطلوبش از خطا و لغزش ایمن نبوده و دچار مسائل و اشتباهاتی می‌گردد که چه بسا او را از خواسته‌اش دور کند.

بر اساس آموزه‌های دینی و روانشناختی انسان دارای اختیاری است که با آن روش‌ها و راه‌هایی را انتخاب می‌کند تا به مقصودش برسد اما از آنجا که انسان دارای تجارب و علم محدود و غیرجامع است چه بسا در انتخاب این روش‌ها و مسیرها ناخواسته دچار اشتباهاتی شود.

در کنار اینکه اصل وجود اشتباه غیر قابل انکار است، معتقد هستیم آنچه که مهم می‌باشد و باعث نجات انسان‌ها می‌شود روش مواجهه آنها با اشتباهات و خطاهایی است که در گذشته آن را انجام داده‌اند.

از نگاه جامعه شناسی می‌توان اشتباهات را بخشی از فرایند اجتماعی شدن و یادگیری دانست که با مدیریت صحیح و جبران چالش‌هایی که ناگزیر انسان با آنها درگیر است می‌شود به رشد و ارتقایی دست یافت که وضعیت به مراتب بهتر از قبل شده و فرد به بلوغ اجتماعی و فکری‌ای برسد که کار در ادامه مسیر حتی راحت‌تر شود.

کلام خداوند متعال در سوره مبارکه هود مبنی بر إِنَّ الْحَسَنَاتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئَاتِ اشاره به همین حقیقت دارد که مواجه شدن با خطاها و لغزش‌ها پایان کار نبوده و جبران و مدیریت صحیح آنها می‌تواند حتی افقی جدید را پیش روی انسان باز کند.

اما آنچه که می‌تواند زمینه این اصلاح و تغییر مسیر و جبران خطاها را فراهم آورد فهم اشتباه بودن مسیری است که پیش از این انتخاب شده بود، که یکی از مهمترین ابزار این فهم و رسیدن به مرحله اصلاح را می‌توان روحیه انتقاد پذیری و شنیدن نقد دیگران دانست، امری که آن را باید یکی از مهمترین مهارت‌ها برای رهایی از اشتباهات در نظر گرفت.

در این راستا امام هادی (علیه‌السلام) می‌فرمایند: اِنَّ اللّه َاِذا أَرادَ بِعَبْدٍ خَیرا إذا عُوتِبَ قَبِلَ؛ این روایت شریف اشاره به این مطلب دارد که از شئون رسیدن به موفقیت و خیر و صلاح این است که انسان هرگاه با نقد و توبیخ دلسوزانه‌ای مواجه شد، به جای ناراحتی آن را پذیرفته و در مقام تصحیح گذشته از آن بهره بگیرد.

این حقیقت را نمی‌توان انکار کرد که قبول انتقاد سازنده نشانه‌ای از قابلیت بالای عقل و خرد در انسان است و چنین افرادی از نظر روانشناختی در وضعیت بهتری قرار داشته و معمولاً از اعتماد به نفس بالاتری نیز برخوردار هستند و می‌توانند از نظرات و تجارب دیگران برای رسیدن به موفقیت‌های بیشتر استفاده بهتری داشته باشند.

علاوه بر اینکه از نگاه جامعه شناسی تعاملات سازنده و پذیرش انتقادات می‌تواند اسباب تقویت اتحاد و کاهش اختلافات را فراهم آورد.

در خانواده‌ها و اجتماعاتی که تبادل نظر و افکار به راحتی بین افراد آن شایع است، فضای گفتگو و تبادل نظر بهتری را نسبت به باقی جوامع شاهد هستیم چرا که معمولاً چنین افرادی به دنبال یادگیری هستند نه صرفاً دفاع از خود.