برابری در سربازی؟ اشتباه گرفته‌اید!

خبرگزاری مهر، گروه مجله – فاطمه برزویی: «آیا ما در ایران آن‌قدر بی‌غیرت شده‌ایم که دختر ۱۴ ساله‌مان را به خط مقدم بفرستیم؟ تف بر شرف ما! یعنی ما مرده‌ایم که دخترانمان را به جنگ بفرستیم و بعد دشمن بخواهد آن‌ها را اسیر کند؟ آقا ما ثابت کردیم دختر ما، زن ما گرفتار شده بود در خرمشهر ما برای آوردن جنازه‌اش شهید داده‌ایم که جنازه او دست عراقی‌ها نیفتد. کسی منکر این نیست که خواهران ما، زنان ما در جنگ نقش اساسی داشتند اما در جای خودشان! کی گفته است که دختر به خط مقدم برود و بجنگد؟»

این حرف‌ها را امیر دریادار حبیب‌الله سیاری می‌گوید؛ مردی که سال‌ها در میدان‌های جنگ حضور داشته است. او از غیرت مردانی می‌گوید که در دفاع مقدس حاضر بودند برای نجات جنازه زنان ایرانی از دست دشمن، جان بدهند. ولی پسران امروز امضا جمع می‌کنند تا دختران و زنان و خواهرشان را راهی سربازی کنند، ویدئو این صحبت‌ها اخیراً در فضای مجازی به خصوص اینستاگرام پربازدید شده است.

برای سال‌ها، بحث سربازی در ایران محل مناقشه بوده است. حالا موج جدیدی از این بحث با چالشی تازه همراه شده: آیا زنان هم باید همانند مردان دو سال از عمرشان را در خدمت نظام وظیفه بگذرانند؟

کارزاری که به‌تازگی در فضای مجازی منتشر شده، خواستار سربازی اجباری برای زنان است. امضاءکنندگان آن معتقدند اگر دختران در دانشگاه درس می‌خوانند و از امتیازات اجتماعی برخوردارند، باید مانند مردان در خدمت کشور هم باشند اما این مطالبه، با واکنش‌های تندی روبه‌رو شده است. منتقدان می‌پرسند: آیا راه‌حل نابرابری، تحمیل یک اجبار دیگر است و این طرح واقعاً به دنبال عدالت است؟

چرا دخترها دانشگاه بروند اما سربازی نه!

۱۰ مرداد ماه امسال بود که کارزاری با هدف اجباری شدن سربازی برای زنان به راه افتاد. متن این کارزار، خطاب به «محمدباقر قالیباف»، رئیس مجلس شورای اسلامی، نوشته شده است: «با سلام، با توجه به اینکه دختران نیز همچون پسران در این سرزمین زندگی می‌کنند، عادلانه است که همانند اکثر کشورهای جهان، آنان نیز دو سال از عمر گران‌بهایشان را صرف خدمت به ایران کنند. ما، امضاءکنندگان این کارزار، خواستار تصویب قانونی برای سربازی اجباری بانوان هستیم؛ قانونی مشابه جذب سرباز به‌صورت امریه، که به نهادهای دولتی و شرکت‌های دانش‌بنیان اجازه دهد از توانایی علمی و مهارتی زنان بهره ببرند. چرا باید دختران را به دانشگاه بفرستیم، اگر قرار نیست مانند مردان در خدمت کشور باشند؟ از شما تقاضا داریم در این مسیر عادلانه، یاری‌مان کنید.»

می‌گویند دو سال از بهترین سال‌های عمرشان را باید در خدمت سربازی بگذرانند. می‌گویند باید قانونی برای سربازی اجباری بانوان جوان کشور تصویب شود. می‌گویند باید مانند یک کارمند ساده، تنها با تکیه بر دانشی که کسب کرده‌اند، به مدت دو سال کار کنند؛ می‌گویند چرا دختران را به دانشگاه می‌فرستید اگر قرار است بعدها هیچ استفاده‌ای از آن‌ها در جامعه نشود. آنهایی که این کارزار را نوشته‌اند و امضا کرده‌اند گویی دشمنی پنهانی با دخترها دارند و آنها را مسئول سربازی پسران می‌دانند.

مدتی بعد در اسفندماه سال جاری این کارزار سر و صدای زیادی به پا کرد، انگار که مردم یک دفعه آن را دیدند و حسابی به چشم‌شان آمد و موجی از واکنش‌ها آغاز شد. در کمتر از یک هفته، بیش از ۱۶۰ هزار نفر آن را امضا کردند و این در حالی است که کارزار درخواست «حذف همیشگی سربازی اجباری»، که از تیرماه ۱۴۰۲ آغاز شده بود، تاکنون تنها ۱۱۷ هزار امضا داشته است. این افزایش تعداد امضاها برای حذف اجباری سربازی به دنبال جنجال‌ها و بحث‌های گسترده درباره سربازی دختران بود؛ چرا که قبل از این موج، بسیاری از مردم به این کارزار توجهی نمی‌کردند.

الگویی جهانی یا فقط ۱۶ کشور

نویسنده کارزار در بخشی به الگوی برخی کشورهای دیگر اشاره می‌کند، کشورهایی که در آن‌ها زنان هم لباس نظامی به تن می‌کنند. اما این قیاس شاید نتواند تمام ابعاد موضوع را پوشش دهد و به نظر می‌رسد هدف از آن بیشتر تقسیم بار سربازی از دوش مردان باشد. همچنین، موضوع سربازی زنان در کشوری مانند ایران، با ساختار فرهنگی و تاریخی خاص خود، به‌راحتی قابل تطبیق نیست.

در برخی کشورهای خاص مانند نروژ، سوئد، چین، امارات و کره شمالی، زنان هم مثل مردان ملزم به انجام خدمت سربازی هستند. البته در این کشورها، شرایط و مدت زمان خدمت برای زنان ممکن است متفاوت از مردان باشد و حتی تحت قوانین خاصی قرار گیرد. اما در طرف مقابل، بسیاری از کشورهای دیگر مانند آمریکا، کانادا، دانمارک، فنلاند، نیوزیلند، مکزیک و سوئیس، خدمت نظامی را برای زنان اختیاری گذاشته‌اند. در این کشورها فرصت‌هایی برای زنان در ارتش وجود دارد، اما هیچ‌کس آن‌ها را به خدمت اجباری نمی‌کشاند.

علاوه بر این، بعضی کشورها هم شرایط خاص خود را دارند. برای مثال، در فنلاند زنان می‌توانند داوطلبانه به خدمت بروند، اما پس از ۴۵ روز ابتدایی دیگر حق انصراف ندارند. در میانمار، زنان در صورت ازدواج یا داشتن فرزند از خدمت معاف می‌شوند. در یونان هم زنان می‌توانند به‌عنوان متخصص نظامی استخدام شوند، ولی سربازی برایشان اجباری نیست. حالا وقتی در این کارزار از «الگوی بیشتر کشورهای جهان» صحبت می‌شود، بهتر است مشخص کنند که منظورشان دقیقاً ۱۶ کشور از مجموع ۱۹۳ کشور جهان است!

«برابری» فقط در سربازی معنا پیدا نمی‌کند!

در حالی که کارزار سربازی اجباری برای زنان با سرعتی زیادی پیش می‌رفت، گروهی دیگر از مخالفان هم دست به کار شدند و کارزار جدیدی با عنوان «اعتراض و مخالفت با تصویب قانون سربازی دختران» راه انداختند تا مخالفت خود را به نمایش بگذارند. سوال اینجاست که چرا برخی مردان، به‌جای تلاش برای لغو سربازی اجباری برای خود، در حال تلاش برای تحمیل همین شرایط به زنان هستند؟ اگر نیمی از انرژی و تلاشی که برای سربازی زنان صرف شد، برای لغو اجباری بودن سربازی مردان به کار می‌رفت، شاید امروز در موقعیت متفاوتی قرار داشتیم.

اما نکته جالب‌تر اینجاست مردانی که امروز از «برابری در سربازی» حرف می‌زنند، آیا آماده‌اند از دیگر امتیازات خود نیز صرف‌نظر کنند؟ گواهینامه موتورسیکلت بدون نیاز به مجوز خاص، حق خروج از کشور بدون اجازه همسر، حق طلاق یک‌طرفه. برابری، اگر قرار باشد معنی واقعی‌اش را داشته باشد، یک مفهوم یک‌جانبه نیست. اگر این گروه واقعاً به دنبال عدالت هستند، شاید بهتر باشد این عدالت را در تمام ابعاد زندگی اجتماعی جست‌وجو کنند، نه فقط در موضوعی که به نفعشان تمام می‌شود.