خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛ روز جهانی موزه‌ها در سال ۲۰۲۵ با شعار «آینده موزه‌ها در جوامع به سرعت در حال تغییر»، فرصتی برای بازنگری در نقش و جایگاه موزه‌ها در جهان پرتلاطم امروز است. در دورانی که فناوری، ارزش‌ها و سبک زندگی با سرعتی بی‌سابقه دگرگون می‌شود، موزه‌ها نیز باید خود را با نیازهای نوین جامعه تطبیق دهند.
روز جهانی موزه‌ها (۱۸ می / ۲۸ اردیبهشت)، بهانه‌ای است برای تأمل در این پرسش اساسی که موزه‌ها در آینده چه نقشی خواهند داشت و چگونه می‌توانند در جهانی پرشتاب و دگرگون‌شونده، همچنان اثرگذار، پویا و زنده باقی بمانند؟
شورای بین‌المللی موزه‌ها (ICOM) شعار سال ۲۰۲۵ را آینده موزه‌ها در جوامع به سرعت در حال تغییر انتخاب کرده است. شعاری که نگاهی دقیق به تحولات اجتماعی، فناوری، زیست‌محیطی و فرهنگی دارد و بر این نکته تأکید می‌کند که موزه‌ها، برای باقی‌ماندن، باید تغییر را بپذیرند، بازتعریف شوند و با مردم امروز هم‌زبان شوند.
ولی چرا این شعار اهمیت دارد؟ چون جامعه جهانی امروز درگیر مجموعه‌ای از تغییرات بنیادین است از جمله؛ تحول دیجیتال که نحوه آموزش و تجربه فرهنگی را تغییر داده، تغییرات اقلیمی که آثار تاریخی را تهدید می‌کند، جنبش‌های اجتماعی که خواهان بازگویی روایت‌های به‌حاشیه‌رانده‌شده هستند، نسل جوانی که دیگر موزه را تنها محل تماشای اشیا نمی‌داند، بلکه فضایی برای تعامل، خلاقیت و هویت‌یابی می‌خواهد.
در چنین شرایطی، موزه‌هایی که تغییر را نپذیرند، مخاطبان خود را از دست خواهند داد. بنابراین شعار امسال، تلنگری است برای حرکت به‌سوی نوآوری، شفافیت و مشارکت اجتماعی گسترده‌تر.
از همین رو در سراسر جهان، موزه‌ها تلاش کرده‌اند تا با اجرای برنامه‌هایی متناسب با شعار امسال، جایگاه خود را در دل جامعه حفظ کنند. نمونه‌هایی از این اقدامات شامل ایجاد موزه‌های مشارکتی با دعوت از شهروندان برای مشارکت در طراحی و محتوای نمایشگاه‌هاست. ورود به فضای دیجیتال، راه‌اندازی تورهای مجازی، پلتفرم‌های تعاملی و آرشیوهای آنلاین اقدام دیگر است. تغییر در روایت تاریخی با بازنگری در تاریخ‌نگاری رسمی و روایت‌های غالب، به‌ویژه درباره اقلیت‌ها و جوامع بومی جزئی از همین برنامه هاست.
همکاری با نسل جوان با برگزاری برنامه‌هایی با محوریت طراحی آینده موزه‌ها توسط نوجوانان و دانشجویان در موزه‌ها می‌تواند انجام گیرد و به بحران‌ها با استفاده از موزه‌ها برای کمک‌رسانی اجتماعی در زمان همه‌گیری کرونا یا بحران‌های مهاجرت پاسخ داده شود.
به عنوان مثال کشور هلند پروژه «موزه آینده» را با همکاری دانشگاه‌ها و نسل جوان برای طراحی موزه‌های مشارکتی و منعطف اجرا کرده است. مکزیک هم به استفاده از هنر دیجیتال در موزه‌ها برای ارتباط با نسل Z روی آورده است. در نیوزیلند روایت تاریخ با حضور فعال جوامع بومی و استفاده از زبان‌های محلی مورد توجه قرار گرفته و در کره جنوبی از ربات‌ها و هوش مصنوعی برای راهنمایی بازدیدکنندگان در موزه‌ها استفاده شده است.
شعار امسال نه فقط یک هشدار، بلکه یک فرصت است فرصتی برای اینکه موزه‌ها خود را از چهارچوب‌های سنتی خارج کرده و به نهادهایی تبدیل شوند که مسائل روز جامعه را درک کرده، با مردم گفت‌وگو کنند، بحران‌ها را لمس کنند و در حل آن‌ها سهیم باشند. بی‌توجهی به تغییرات، یعنی حذف آرام و خاموش موزه‌ها از حافظه زنده جامعه.
پیامی که شورای بین‌المللی موزه‌ها به‌روشنی اعلام می‌کند این است: موزه آینده، باید زنده، مشارکتی، پاسخ‌گو و منعطف باشد. باید درهایش را نه فقط به روی اشیا، بلکه به روی گفت‌وگو، تجربه زیسته و دیدگاه‌های گوناگون باز کند. موزه‌ها باید بازتاب‌دهنده واقعیت‌های در حال تغییر باشند، نه تنها حافظان خاطرات گذشته.
شعار «آینده موزه‌ها در جوامع به سرعت در حال تغییر» یک فراخوان جهانی است برای حرکت موزه‌ها به‌سوی بازآفرینی، تعامل و بقا. در چنین جهانی، دیگر موزه‌ها صرفاً مکان‌هایی برای بازدید نیستند؛ بلکه می‌توانند به قلب تپنده آگاهی، عدالت فرهنگی و امید برای آینده تبدیل شوند.
نظر شما